Admin
Admin
Tổng số bài gửi : 181
Join date : 07/04/2011
Age : 31
 |  Tiêu đề: Nghe tiếng anh ư ? Đơn giản hehe Thu Apr 07, 2011 1:26 pm | |
| LÀM SAO NGHE ĐƯỢC TIẾNG ANH (Phần 1) :
Nhân
một câu hỏi của một thành viên English Time Forum (1), về cách học nghe
tiếng Anh, tôi đã viết một topic trong Forum ấy. Hôm nay đọc lại, tôi
thấy rằng có thể một số em sinh viên thường ghé blog tôi cũng muốn tìm
một cách học để mau tiến bộ trong kỹ năng nghe tiếng Anh, nên tôi chép
sang blog mình. Và sau đây là bài tôi viết cách đây hai ngày trên ETF
LÀM SAO NGHE ĐƯỢC TIẾNG ANH (và nói chung: MỘT NGOẠI NGỮ)
Một trong những trở ngại lớn nhất của chúng ta khi học một ngoại ngữ ấy là chúng ta quá… thông minh và có quá nhiều kinh nghiệm.
Quá
thông minh: vì mình không thể nào chấp nhận nghe một câu mà mình không
hiểu: cần phải hiểu một câu nói gì trước khi nghe tiếp câu thứ hai, nếu
không thì mình không buồn nghe tiếp.
Quá kinh nghiệm: Cuộc đời đã
dạy ta không nghe những gì người khác nói mà chỉ hiểu những gì mà nội
dung chuyển tải. Nếu không hiểu nội dung, chúng ta không thể lặp lại lời
người kia. Cũng vì thế mà - trong giai đoạn đầu học ngoại ngữ - mỗi lần
nghe một câu tiếng Anh thì trong đầu phải dịch ra được tiếng Việt thì
mới yên tâm, bằng không thì … câu ấy không có nghĩa.
Thế nhưng,
đấy là lối học sinh ngữ ngược chiều. Tôi biết được 6 ngôn ngữ, trong đó
có ba ngôn ngữ thành thạo nghe nói đọc viết: Việt - Anh - Pháp, và tôi
thấy rằng trong các ngôn ngữ tôi biết thì, một cách khách quan, nghe và
nói tiếng Việt là khó nhất (vì ở phương tây, không có ngôn ngữ nào mà
mình đổi cao độ của một từ thì ý nghĩa từ ấy lại thay đổi: ma - má - mà -
mạ - mã - mả). Nhưng các bạn ở forum này, cũng như tôi, đều không có
vấn đề gì cả với cái sinh ngữ khó vào bậc nhất ấy!
Thế nhưng
những thầy cô dạy chúng ta nghe nói tiếng Việt chẳng phải là những vị
chuyên viên ngôn ngữ như các thầy ngoại ngữ mà ta học tại các trường.
Thầy dạy tiếng Việt chúng ta là tất cả những người quanh ta từ ngày ta
ra đời: cha mẹ, anh chị, hàng xóm, bạn bè… nghĩa là đại đa số những
người chưa có một giờ sư phạm nào cả, thậm chỉ không có một khái niệm
nào về văn phạm tiếng Việt. Thế mà ta nghe tiếng Việt thoải mái và nói
như sáo. Còn tiếng Anh thì không thể như thế được.
Ấy là vì đối với tiếng Việt, chúng ta học theo tiến trình tự nhiên, còn ngoại ngữ thì ta học theo tiến trình phản tự nhiên.
Từ
lúc sinh ra chúng ta đã NGHE mọi người nói tiếng Việt chung quanh (mà
chẳng bao giờ ta phản đối: "tôi chẳng hiểu gì cả, đừng nói nữa"! Mới
sanh thì biết gì mà hiểu và phản đối!). Sau một thời gian dài từ 9 tháng
đến 1 năm, ta mới NÓI những tiếng nói đầu tiên (từng chữ một), mà không
hiểu mình nói gì. Vài năm sau vào lớp mẫu giáo mới học ĐỌC, rồi vào lớp
1 (sáu năm sau khi bắt đầu nghe) mới tập VIẾT… Lúc bấy giờ, dù chưa
biết viết thì mình đã nghe đưọc tất cả những gì người lớn nói rồi (kể cả
điều mình chưa hiểu). Như vậy, tiến trình học tiếng Việt của chúng ta
là Nghe - Nói - Đọc - Viết. Giai đoạn dài nhất là nghe và nói, rồi sau
đó từ vựng tự thêm vào mà ta không bao giờ bỏ thời gian học từ ngữ. Và
ngữ pháp (hay văn phạm) thì đến cấp 2 mới học qua loa, mà khi xong trung
học thì ta đã quên hết 90% rồi.
Nhưng tiến trình ta học tiếng Anh (hay bất cứ ngoại ngữ nào) thì hoàn toàn ngược lại.
Thử
nhìn lại xem: Trước tiên là viết một số chữ và chua thêm nghĩa tiếng
Việt nếu cần. Và kể từ đó, học càng nhiều từ vựng càng tốt, kế đến là
học văn phạm, rồi lấy từ vựng ráp vào cho đúng với văn phạm mà VIẾT
thành câu! Rồi loay hoay sửa cho đúng luật! Sau đó thì tập ĐỌC các chữ
ấy trúng được chừng nào hay chừng ấy, và nhiều khi lại đọc một âm tiếng
Anh bằng một âm tiếng Việt! (ví dụ fire, fight, five, file… đều được đọc
là ‘phai’ ). Sau đó mới tới giai đoạn NÓI, mà ‘nói’ đây có nghĩa là Đọc
Lớn Tiếng những câu mình viết trong đầu mình, mà không thắc mắc người
đối thoại có hiểu 'message' của mình hay không vì mình chỉ lo là nói có
sai văn phạm hay không. Lúc bấy giờ mới khám phá rằng những câu mình
viết thì ai cũng hiểu, như khi mình nói thì chỉ có mình và … Thượng Đế
hiểu thôi, còn người bản xứ (tiếng Anh) thì ‘huh - huh’ dài cổ như cổ
cò! Thế là học nói bằng cách sửa đổi phát âm những từ nào chưa chuẩn cho
đến khi người khác nghe có thể hiểu được.
Sau thời gian dài thật
dài, mình khám phá rằng mình từng biết tiếng Anh, và nói ra thì người
khác hiểu tàm tạm, nhưng khi họ nói thì mình không nghe được gì cả
(nghĩa là nghe không hiểu gì cả). Lúc bấy giờ mới tập NGHE, và rồi đành
bỏ cuộc vì cố gắng mấy cũng không hiểu được những gì người ta nói.
Vấn
đề là ở đó: chúng ta đã học tiếng Anh ngược với tiến trình tự nhiên, vì
quá thông minh và có quá nhiều kinh nghiệm. Tiến trình ấy là Viết - Đọc
- Nói - Nghe!
Vì thế, muốn nghe và nói tiếng Anh, chuyện đầu
tiên là phải quên đi kinh nghiệm và trí thông minh, để trở lại trạng
thái ‘sơ sinh và con nít’, và đừng sử dụng quá nhiều chất xám để phân
tích, lý luận, dịch thuật!
Và đây là bí quyết để Nghe:
A. Nghe thụ động:
1. - ‘Tắm’ ngôn ngữ. Nghe không cần hiểu: Hãy nghe! Đừng hiểu.
Bạn chép vào CD một số bài tiếng Anh (vì dụ từ trên forum ETF). Mỗi bài có thể dài từ 1 đến 5 phút.
Khi
nào bạn ở nhà một mình, thì mở các bài đó ra vừa đủ nghe, và cứ lặp đi
lặp lại mãi ra rả như âm thanh nền suốt ngày. Bạn không cần để ý đến nó.
Bạn cứ làm việc của mình, đánh răng, rửa mặt, học bài làm bài, vào
internet… với tiếng lải nhải của bài tiếng Anh. (thậm chí, trong lúc bạn
ngủ cũng có thể để cho nó nói).
Trường hợp bạn có CD player, USB
player hay iPod, thì đem theo để mở nghe khi mình có thời gian chết -
ví dụ: di chuyển lâu giờ trên xe, đợi ai hay đợi đến phiên mình tại
phòng mạch.
Công việc ‘tắm ngôn ngữ’ này rất quan trọng, vì cho
ta nghe đúng với từng âm của một ngôn ngữ lạ. Tai của chúng ta bắt rất
nhanh một âm quen, nhưng loại trừ những âm lạ. Ví dụ: Nếu bạn nghe câu:
‘mặt trời mọc cánh khi chim voi truy cập chén chó’, một câu hoàn toàn vô
nghĩa, nhưng bảo bạn lặp lại thì bạn lặp lại được ngay, vì bạn đã quá
quen với các âm ấy. Nhưng khi một người nói một câu bằng chừng ấy âm
(nghĩa là 11 âm/vần), trong ngôn ngữ bạn chưa từng học, và bảo bạn lặp
lại thì bạn không thể nào lặp lại được, và bảo rằng… không nghe được!
(Bạn có điếc đâu! Vấn đề là tai bạn không nhận ra được các âm!) Lối 'tắm
ngôn ngữ' đó chỉ là vấn đề làm quen đôi tai, và sau một thời gian (lâu
đấy chứ không phải vài ngày) bạn sẽ bắt được các âm của tiếng Anh, và
thấy rằng âm ấy rất dễ nghe, nhưng hoàn toàn khác với âm Việt. Đừng nản
lòng vì lâu ngày mình vẫn không phân biệt âm: hãy nhớ rằng bạn đã tắm
ngôn ngữ tiếng Việt ít ra là 9 tháng liên tục ngày đêm trước khi mở
miệng nói được tiếng nói đầu tiên và hiểu được một hai tiếng ngắn của
cha mẹ; và sau đó lại tiếp tục 'tắm ngôn ngữ' Việt cho đến 4, 5 năm nữa!
2 - Nghe với hình ảnh động.
Nếu
có giờ thì xem một số tin tức bằng tiếng Anh (một điều khuyên tránh:
đừng xem chương trình tiếng Anh của các đài Việt Nam, ít ra là giai đoạn
đầu, vì xướng ngôn viên Việt Nam, phần lớn, nói rất gần với âm Việt Nam
(kể cả pronounciation), nên mình dễ quen nghe, và từ đó lỗ tai mình lại
hỏng, về sau lại khó nghe người bản xứ nói tiếng Anh - thế là phải học
lại lần thứ hai!). Các hình ảnh đính kèm làm cho ta ‘hiểu’ được ít nhiều
nội dung bản tin, mà không cần phải ‘dịch’ từng câu của những gì xướng
ngôn viên nói. Bạn sẽ yên tâm hơn, sau khi nghe 15 phút tin tức, tự tóm
lược lại, thì thấy rằng mình đã nắm bắt được phần chính yếu của nội dung
bản tin. Và đây là cách thứ hai để tắm ngôn ngữ.
B. Nghe chủ động.
1.
Bản tin special english:- Thu một bản tin, và nghe lại rồi chép ra
nhiều chừng nào hay chừng nấy… nhớ là đừng tra cứu tự điển hay tìm hiểu
nghĩa vội. Đoán nghĩa trong nội dung câu, và nhớ lại âm thanh của từ,
hay cụm từ đó, sau này tự nó sẽ rõ nghĩa, nếu trở đi trở lại hoài.
(Ngày
xưa, trên đài VOA, sau mỗi chương trình tôi thường nghe một cụm từ
tương tự như: statue, statute hay statu gì đó, mà không biết viết thế
nào, tuy vẫn hiểu đại loại là: hãy đợi đấy để nghe tiếp. Mãi sau này tôi
mới biết rằng thuật ngữ rất quen thuộc ấy là 'stay tuned', nhưng một
thời gian dài, chính tả của chữ ấy đối với tôi không thành vấn đề!)
2. Chăm chú nghe lại một số bài mình từng nghe trong giai đoạn ‘tắm ngôn ngữ’
- Lấy lại script của những bài mình từng nghe, đọc lại và nhớ lại trong tưởng tượng lời đọc mà mình từng nghe nhiều lần.
Sau
đó xếp bản script và nghe lại để hiểu. Lần này: tự nhiên mình sẽ nghe
rõ từng tiếng và hiểu. Trường hợp không hiểu một từ hay cụm từ, thì gắng
lặp lại nhiều lần đúng như mình đã nghe, sau đó lật lại script để so
sánh.
3. Một số bài Audio (trong ETF chẳng hạn): nghe nhiều
lần, trước khi đọc script. Sau đó, đọc lại script, chủ yếu kiểm tra
những từ mình đã nghe hoặc đoán, hoặc những từ mà mình có thể phát âm
lại nhưng không hiểu viết và nghĩa thế nào. Qua việc này, nhiều khi ta
phát hiện rằng một từ mình rất quen thuộc mà từ xưa đến nay mình cứ in
trí là phải nói một cách nào đó, thì thực ra cần phải nói khác hẳn và
phát âm như thế thì mới mong nghe đúng và nói cho người khác hiểu. Sau
đó, xếp bản script và nghe lại một hai lần nữa. (Ví dụ: hai chữ tomb,
bury, khi xưa tôi cứ đinh ninh là sẽ phát âm là 'tôm-b(ơ), bơri' - sau
này nghe chữ 'tum, beri' tôi chẳng hiểu gì cả - dù cho tôi nghe rõ ràng
là tum, beri -cho đến khi xem script thì mới vỡ lẽ!)
4. Học
hát tiếng Anh, và hát theo trong khi nghe.Chọn một số bài hát mà mình
thích, tìm lyrics của nó rồi vừa nghe vừa nhìn lyrics. Sau đó học thuộc
lòng và hát song song với ca sĩ, và gắng phát âm cũng như giữ tốc độ và
trường độ cho đúng. Khi nào buồn buồn cũng có thể tự hát cho mình nghe
(nếu không có giọng tốt và hát sai giọng một tí cũng không sao, vì chủ
yếu là tập phát âm, tốc độ, trường độ và âm điệu tiếng Anh).
Và
nói cho đúng giọng (qua hát) cũng là một cách giúp mình sau này nhạy tai
hơn khi nghe, vì thường thường ngôn ngữ trong các bài hát khó nghe hơn
những câu nói bình thường rất nhiều.
Trước khi tạm dừng topic này, tôi muốn nói thêm một điều.
Có
bạn bảo rằng hiện nay mình chưa hiểu, nên cố gắng nghe nhiều cũng vô
ích, để mình học thêm, khi nào có nhiều từ vựng để hiểu rồi thì lúc đó
sẽ tập nghe sau.
Nghĩ như thế là HOÀN TOÀN SAI. Chính vì bạn chưa
hiểu nên mới cần nghe nhiều hơn những người đã hiểu. Muốn biết bơi thì
phải nhảy xuống nước, không thể lấy lý do rằng vì mình không thể nổi,
nên ở trên bờ học cho hết lý thuyết rồi thì mới nhảy xuống, và sẽ biết
bơi! Chưa biết bơi mà xuống nước thì sẽ uống nước và ngộp thở đấy, nhưng
phải thông qua uống nước và ngộp thở như thế thì mới hy vọng biết bơi.
Muốn biết bơi, thì phải nhảy xuống nước, và nhảy khi chưa biết bơi. Chính vì chưa biết bơi nên mới cần nhảy xuống nước.
Muốn
biết nghe và hiểu tiếng Anh thì phải nghe tiếng Anh, nghe khi chưa hiểu
gì cả! Và chính vì chưa hiểu gì nên cần phải nghe nhiều!
LÀM SAO NGHE ĐƯỢC TIẾNG ANH (phần 2)
- NGHE BẰNG TAI -
Khi
tôi bảo rằng chúng ta gặp trở ngại khi học ngoại ngữ vì thông minh và
có nhiều kinh nghiệm, có người cho rằng đó là nói theo nghĩa bóng. Không
phải đâu, tôi nói theo nghĩa đen đó! Qua sự kiện sau (và ACE chắc chắn
cũng từng gặp những trường hợp tương tự) ACE sẽ thấy ngay. Một người bạn
từng dạy Anh Văn ở Trung Tâm Ngoại Ngữ với tôi, sau này sang định cư ở
Mỹ. Anh cùng đi với đứa con 7 tuổi, chưa biết một chữ tiếng Anh nào.
Mươi năm sau tôi gặp lại hai cha con tại Hoa Kỳ. Con anh nói và nghe
tiếng Anh không khác một người Mỹ chính cống. Trong khi đó anh nói tiếng
Anh tuy lưu loát hơn xưa, nhưng rõ ràng là một người nước ngoài nói
tiếng Mỹ. Khi xem chương trình hài trên TV, con anh cười đúng với tiếng
cười nền trong chương trình, trong khi đó anh và tôi nhiều khi không
hiểu họ nói gì đáng cười: rõ ràng là kỹ năng nghe của con anh hơn anh
rồi! Điều này chứng tỏ rằng khi sang Mỹ, anh đã có kinh nghiệm về tiếng
Anh, và ‘khôn’ hơn con anh vì biết nhiều kỹ thuật, phương pháp học tiếng
Anh, nên tiếp tục học tiếng Anh theo tiến trình phản tự nhiên; trong
khi con anh, vì không ‘thông minh’ bằng anh, và thiếu kinh nghiệm, nên
đã học tiếng Anh theo tiến trình tự nhiên mà không theo một phương pháp
cụ thế nào để học vocabulary, grammar, listening, speaking cả.
Đi vào cụ thể từ vựng Anh.
Muốn
nâng cao kỹ năng nghe, cần phải xóa bỏ cái phản xạ lâu ngày của mình do
kinh nghiệm trong tiếng mẹ đẻ, và những khả năng mình đã có khi khởi sự
học ngoại ngữ, ấy là mình đã biết đọc và biết viết chữ theo mẫu tự la
tinh. Công việc xóa bỏ cái phản xạ sai này là một việc mất thì giờ, vì
tập một phản xạ mới đã là khó, mà xóa đi một phản xạ cũ lại càng khó hơn
nữa. Các bạn đọc bài này để tin vào tiến trình tự nhiên, chứ không phải
để nhớ những phân tích ‘tào lao’ này, khiến lại bị trở ngại thêm trong
quá trình nâng cao kỹ năng của mình).
- Xóa bỏ kinh nghiệm nghe nguyên âm: Tiếng Anh là tiếng phụ âm.
Tiếng
Anh chủ yếu là ngôn ngữ đa âm: một từ thường có nhiều âm. Lỗ tai chúng
ta đã ‘bị điều kiện hóa’ để nghe âm tiếng Việt. Tiếng Việt là loại tiếng
đơn âm, vì thế, mỗi tiếng là một âm và âm chủ yếu trong một từ là
nguyên âm. Đổi một nguyên âm thì không còn là từ đó nữa: ‘ma, mi, mơ’
không thể hoán chuyển nguyên âm cho nhau, vì ba từ có ba nghĩa hoàn toàn
khác nhau. Mặc khác, tiếng Việt không bao giờ có phụ âm cuối từ. Ngay
cả những chữ mà khi viết có phụ âm cuối, thì người việt cũng không đọc
phụ âm cuối; ví dụ: trong từ ‘hát’, nguyên âm mới là ‘át’, h(ờ)-át, chứ
không phải là h(ờ)-á-t(ơ), trong khi đó từ ‘fat’ tiếng Anh được đọc là
f(ờ)-a-t(ờ), với phụ âm ‘t’ rõ ràng.
Trong tiếng Việt hầu như
không có những từ với hai phụ âm đi kế tiếp (ngoài trừ ch và tr - nhưng
thực ra, ch và tr cũng có thể thay bằng 1 phụ âm duy nhất) vì thế, tai
của một người Việt Nam = chưa bao giờ làm quen với ngoại ngữ - không thể
nhận ra hai phụ âm kế tiếp. Do đó, muốn cho người Việt nghe được một
tiếng nước ngoài có nhiều phụ âm kế tiếp, thì phải thêm nguyên âm (ơ)
vào giữa các phụ âm; ví dụ: Ai-xơ-len; Mat-xơ-cơ-va. Nói cách khác,
người Việt không thể nghe được phụ âm nếu không có một nguyên âm cụ thể
đính kèm.
Với kinh nghiệm (phản xạ) đó, một khi ta nghe tiếng
Anh, ta chờ đợi nghe cho đủ các nguyên âm như mình NHÌN thấy trong ký
âm (phonetic signs), và không bao giờ nghe được cả. Ví dụ: khi học từ
America ta thấy rõ ràng trong ký âm: (xin lỗi vì không thể ghi phonetic
signs vào trang này) ‘ơ-me-ri-kơ’, nhưng không bao giờ nghe đủ bốn âm
cả, thế là ta cho rằng họ ‘nuốt chữ’. Trong thực tế, họ đọc đủ cả, nhưng
trong một từ đa âm (trong khi viết) thì chỉ đọc đúng nguyên âm ở dấu
nhấn (stress) - nếu một từ có quá nhiều âm thì thêm một âm có dấu nhấn
phụ (mà cũng có thể bỏ qua) - còn những âm khác thì phải đọc hết các PHỤ
ÂM, còn nguyên âm thì sao cũng đưọc (mục đích là làm rõ phụ âm). Có thể
chúng ta chỉ nghe: _me-r-k, hay cao lắm là _me-rơ-k, và như thế là đủ,
vì âm ‘me’ và tất cả các phụ âm đều hiện diện. Bạn sẽ thắc mắc, nghe vậy
thì làm sao hiểu? Thế trong tiếng Việt khi nghe ‘Mỹ’ (hết) không có gì
trước và sau cả, thì bạn hiểu ngay, tại sao cần phải đủ bốn âm là
ơ-mê-ri-kơ bạn mới hiểu đó là ‘Mỹ’? Tóm lại: hãy nghe phụ âm, đừng chú ý
đến nguyên âm, trừ âm có stress!
Một ví dụ khác: từ
interesting! Tôi từng được hỏi, từ này phải đọc là in-tơ-res-ting hay
in-tơ-ris-ting mới đúng? Chẳng cái nào đúng, chẳng cái nào sai cả. Nhưng
lối đặt vấn đề sai! Từ này chủ yếu là nói ‘in’ cho thật rõ (stress) rồi
sau đó đọc cho đủ các phụ âm là người ta hiểu, vì người bản xứ chỉ nghe
các phụ âm chứ không nghe các nguyên âm kia; nghĩa là họ nghe:
in-trstng; và để rõ các phụ âm kế tiếp thì họ có thể nói
in-tr(i)st(i)ng; in - tr(ơ)st(ơ)ng; in-tr(e)st(ư)ng. Mà các âm (i)(ơ),
để làm rõ các phụ âm, thì rất nhỏ và nhanh đến độ không rõ là âm gì nữa.
Trái lại, nếu đọc to và rõ in-tris-ting, thì người ta lại không hiểu vì
dấu nhấn lại sang 'tris'!
Từ đó, khi ta phát âm tiếng Anh
(nói và nghe là hai phần gắn liền nhau - khi nói ta phát âm sai, thì khi
nghe ta sẽ nghe sai!) thì điều tối quan trọng là phụ âm, nhất là phụ âm
cuối. Lấy lại ví dụ trước: các từ fire, fight, five, file phải được đọc
lần lượt là fai- (ơ)r; fai-t(ơ); fai-v(ơ), và fai- (ơ)l, thì người ta
mới hiểu, còn đọc 'fai' thôi thì không ai hiểu cả.
Với từ
‘girl’ chẳng hạn, thà rằng bạn đọc gơ-rôl / gơ-rơl (dĩ nhiên chỉ nhấn gơ
thôi), sai hẳn với ký âm, thì người ta hiểu ngay, vì có đủ r và l,
trong khi đó đọc đúng ký âm là ‘gơ:l’ hay bỏ mất l (gơ) thì họ hoàn toàn
không hiểu bạn nói gì; mà có hiểu chăng nữa, thì cũng do context của
câu chứ không phải là do bạn đã nói ra từ đó.
- Xóa bỏ kinh nghiệm nghe âm Việt.
Các
nguyên âm Việt và Anh không hề giống nhau. Một âm rất rõ trong tiếng
Anh sẽ rất nhoè với một lỗ tai người Việt, và một âm rất rõ trong tiếng
Việt thì rất nhoè trong lỗ tai người Anh (người bản xứ nói tiếng Anh).
Ví dụ: Khi bạn nói: “Her name’s Hương!” Bạn đọc từ Hương thật rõ! Thậm
chí la lên thật to và nói thật chậm thì người ấy vẫn không nghe ra. Vì
‘ươ’ đối với họ là âm rất nhoè. Nhưng nói là ‘Hu-ôn-gh(ơ)’ họ nghe rõ
ngay; từ đó ta phải hiểu họ khi nói đến cô Huôngh chứ đừng đòi hỏi họ
nói tên Hương như người Việt (phải mất vài năm!).
Tương tư
như vậy, không có nguyên âm tiếng Anh nào giống như nguyên âm tiếng
Việt. Nếu ta đồng hóa để cho dễ mình, là ta sẽ không nghe được họ nói,
vì thế giới này không quan tâm gì đến cách nghe của người Việt Nam đối
với ngôn ngữ của họ. Ví dụ: âm ‘a’ trong ‘man’ thì không phải là ‘a’ hay
‘ê’ hay ‘a-ê’ hay ‘ê-a’ tiếng Việt, mà là một âm khác hẳn, không hề có
trong tiếng Việt. Phải nghe hàng trăm lần, ngàn lần, thậm chí hàng chục
ngàn lần mới nghe đúng âm đó, và rất rõ! Ấy là chưa nói âm ‘a’ trong từ
này, được phát âm khác nhau, giữa một cư dân London, Scotland, Boston,
Missouri, Texas!
Cũng thế, âm ‘o’ trong ‘go’ không phải là
‘ô’ Việt Nam, cũng chẳng phải là ô-u (như cách phiên âm xưa) hay ơ-u
(như cách phiên âm hiện nay), lại càng không phài là ‘âu’, mà là một âm
khác hẳn tiếng Việt. Phát âm là ‘gô’, ‘gơu’ hay ‘gâu’ là nhoè hẳn, và do
đó những từ dễ như ‘go’ cũng là vấn đề đối với chúng ta khi nó được nói
trong một câu dài, nếu ta không tập nghe âm ‘ô’ của tiếng Anh đúng như
họ nói. Một âm nhoè thì không có vấn đề gì, nhưng khi phải nghe một đoạn
dài không ngưng nghỉ thì ta sẽ bị rối ngay.
Đây cũng là do
một kinh nghiệm tai hại xuất phát từ việc tiếp thu kiến thức. Trong quá
trình học các âm tiếng Anh, nhiều khi giáo viên dùng âm Việt để so sánh
cho dễ hiểu, rồi mình cứ xem đó là ‘chân lý’ để không thèm nghĩ đến nữa.
Ví dụ, muốn phân biệt âm (i) trong sheep và ship, thì giáo viên nói
rằng I trong sheep là ‘I dài’ tương tự như I trong tiếng Bắc: ít; còn I
trong ship là I ngắn, tương tự như I trong tiếng Nam: ít - ích. Thế là
ta cho rằng mình đã nghe được I dài và I ngắn trong tiếng Anh rồi, nhưng
thực chất là chưa bao giờ nghe cả! Lối so sánh ấy đã tạo cho chúng ta
có một ý niệm sai lầm; thay vì xem đấy là một chỉ dẫn để mình nghe cho
đúng âm, thì mình lại tiếp thu một điều sai! Trong tiếng Anh không có âm
nào giống âm I bắc hoặc I nam cả! Bằng chứng: ‘eat’ trong tiếng Anh thì
hoàn toàn không phải là ‘ít’ trong tiếng Việt, đọc theo giọng bắc, và
‘it’ trong tiếng Anh hoàn toàn không phải là ‘ít’ trong tiếng Việt, đọc
theo giọng nam! Vì thế, phải xóa bỏ những kinh nghiệm loại này, và phải
nghe trực tiếp thôi!
- Xóa bỏ kinh nghiệm nghe bằng chữ viết.
Nếu
ta hỏi một em bé: cháu nghe bằng gì? Thì nó sẽ trả lời: Nghe bằng tai!
Nếu ta bảo: “Cháu phải nghe bằng mắt cơ!” Chắc em bé tưởng ta … trêu em!
Thế nhưng điều xảy ra cho nhiều người học tiếng nước ngoài là Nghe Bằng
Mắt!
Thử nhìn lại xem. Trong giai đoạn đầu tiếp xúc với
tiếng Anh, khi ta nghe một người nói: “I want a cup of coffee!”. Tức
tốc, chúng ta thấy xuất hiện câu ấy dưới dạng chữ Viết trong trí mình,
sau đó mình dịch câu ấy ra tiếng Việt, và ta HIỂU! Ta Nghe bằng MẮT, nếu
câu ấy không xuất hiện bằng chữ viết trong đầu ta, ta không Thấy nó,
thì ta … Điếc!
Sau này, khi ta có trình độ cao hơn, thì ta
hiểu ngay lập tức chứ không cần phải suy nghĩ lâu. Thế nhưng tiến trình
cũng chẳng khác nhau bao nhiêu, ta vẫn còn thấy chữ xuất hiện và dịch,
cái khác biệt ấy là ta viết và dịch rất nhanh, nhưng từ một âm thanh
phát ra cho đến khi ta hiểu thì cũng thông qua ba bước: viết, dịch,
hiểu. Khi ta đi đến một trình độ nào đó, thì trong giao tiếp không có
vấn đề gì cả, vì các câu rất ngắn, và ba bước đó được 'process' rất
nhanh nên ta không bị trở ngại, nhưng khi ta nghe một bài dài, thì sẽ
lòi ra ngay, vì sau hai, ba, bốn câu liên tục 'processor' trong đầu ta
không còn đủ thì giờ để làm ba công việc đó. Trong lúc nếu một người nói
bằng tiếng Việt thì ta nghe và hiểu ngay, không phải viết và dịch (tại
vì ngày xưa khi ta học tiếng Việt thì quá trình là nghe thì hiểu ngay,
chứ không thông qua viết và dịch, vả lại, nếu muốn dịch, thì dịch ra
ngôn ngữ nào?), và người nói có nhanh cách mấy thì cũng không thể nào
vượt cái khả năng duy nhất của chúng ta là 'nghe bằng tai'.
Vì
thế, một số sinh viên cảm thấy rằng mình tập nghe, và đã nghe được,
nhưng nghe một vài câu thì phải bấm ‘stop’ để một thời gian chết - như
computer ngưng mọi sự lại một tí để process khi nhận quá nhiều lệnh -
rồi sau đó nghe tiếp; nhưng nếu nghe một diễn giả nói liên tục thì sau
vài phút sẽ ‘điếc’. Từ đó, người sinh viên nói rằng mình ‘đã tới trần
rồi, không thể nào tiến xa hơn nữa! Vì thế giới này không stop cho ta có
giờ hiểu kịp’!’(1)
Từ những nhận xét trên, một trong việc
phải làm để nâng cao kỹ năng nghe, ấy xóa bỏ kinh nghiệm Nghe bằng Mắt,
mà trở lại giai đoạn Nghe bằng Tai, (hầu hết các du học sinh ở nước
ngoài, sau khi làm chủ một ngoại ngữ rồi từ trong nước, đều thấy ‘đau
đớn và nhiêu khê’ lắm khi buộc phải bỏ thói quen nghe bằng mắt để trở
lại với trạng thái tự nhiên là nghe bằng tai! Có người mất cả 6 tháng
cho đến 1 năm mới tàm tạm vượt qua).
- Xóa bỏ kinh nghiệm nghe bằng cấu trúc văn phạm.
Khi
nghe ai nói, ta viết một câu vào đầu, và sửa cho đúng văn phạm, rồi mới
dịch, và sau đó mới hiểu! Ví dụ. Ta nghe ‘iwanago’ thì viết trong đầu
là ‘I want to go’, xong rồi mới dịch và hiểu; nếu chưa viết được như
thế, thì iwanago là một âm thanh vô nghĩa.
Thế nhưng, nếu ta
nghe lần đầu tiên một người nói một câu hằng ngày: igotago, ta không thể
nào viết được thành câu được, và vì thế ta không hiểu. Bời vì thực tế,
câu này hoàn toàn sai văn phạm. Một câu đúng văn phạm phải là ‘I am
going to go’ hoặc chí ít là ‘I have got to go’. Và như thế, đúng ra thì
người nói, dù có nói tốc độ, cũng phải nói hoặc: I'm gona go; hoặc I’ve
gota go (tiếng Anh không thể bỏ phụ âm), chứ không thể là I gotta go!
Thế nhưng trong thực tế cuộc sống người ta nói như thế, và hiểu rõ ràng,
bất chấp mọi luật văn phạm. Văn phạm xuất phát từ ngôn ngữ sống, chứ
không phải ngôn ngữ sống dựa trên luật văn phạm. Vì thế ta cũng phải
biết nghe mà hiểu; còn cứ đem văn phạm ra mà tra thì ta sẽ khựng mãi.
(Tôi đang nói về kỹ năng nghe, còn làm sao viết một bài cho người khác
đọc thì lại là vấn đề khác!)
Tóm lại, trong phần chia sẻ này,
tôi chỉ muốn nhắc với ACE rằng, hãy NGHE ĐIỀU NGƯỜI TA NÓI, CHỨ ĐỪNG
NGHE ĐIỂU MÌNH MUỐN NGHE, và muốn được như vậy, thì HÃY NGHE BẰNG TAI,
ĐỪNG NGHE BẰNG MẮT!
Theo diendantienganh.com  | |
|
Tìm kiếm 
Đăng ký 
Đăng Nhập 
) nothing Is impossible mà